Çorak Topraklar
(TANIMI, TANISI, Çeşitleri, Oluşum NEDENLERİ ve Şekilleri, İyileştirilmeleri, Tarımsal ürünlerin Bazi çorak etmenlerine duyarlılıkları) GİRİŞ Çorak topraklar, bitkilere zarar verecek düzeylerde eriyebilir tuz Veye sodyum (yada onun Ikisine BİRDEN) içeren topraklardır. Toprakta eriyebilir tuzların başlıcaları; Na +, Ca + +, Mg + + ve K + 'un, Cl-, SO4 =, CO3 =, HCO3-, ve NO3-' larıdır. Tuz bileşikleri Baslica 4 grupta özetlenen çoraklaşmayı oluşturur. 1.Sodalı: Na2CO3, NaHCO3 , MgCO3 2.Sülfatlı: Na2SO4, MgSO4, CaSO4 3.Klorlu: NaCl, MgCl2, CaCl2 4.Nitratlı: NaNO3, KNO3 . Tuzlar, bitkilere zararlılık sırası, 1-Na Tuzları, 2-Klorürlü Tuzlar , . 3-Sülfatlı Tuzlar şeklindedir Dolayısiyle tuzluluk zararı konu edildiğinde, klor, sülfat ve karbonat tuzları anlaşılmalıdır. Doğada en ÇOK bulunan Formlar, Na +, Ca + + ve Mg + + katyonları ile, ci-ve SO4 = anyonlarından oluşanlardır. K + katyonu Ile, HCO3-, CO = ve NO3-anyonları bunlardan SONRA gelir. TERMİNOLOJİ Çorak;. Öztürkçe Bir kelimedir . "Çor" Hastalık demektir Büyük olasılıkla, Türk köylüsü, toprağın verimsizliğini yada düşük verimini tanımlamak için bu adı benimsemiştir. Ülkemizde çorak sözcüğü, yöresel Olarak. Çeşitli alt tanımlamalarla da anlatılmıştır Örneğin, K: Ö: Çağlar, kara barut Yapımında KULLANILAN güherçileli (nitratlı) topraklara TATLI Çorak, diğerlerine de, yani Cl-, SO4 = ve CO3 = iyonlarını bulunduranlara da ACI Çorak dendiğini bildirmektedir (Ayyıldız, 1976) AYRICA NO3 -. 'lı topraklara ". kal, Kalene, kalkane" de denmektedir . AYRICA "geven, moloz dazkır" da duyulan Tanımlar arasındadır . Alkali Terimi arapça Olup, "kül" demektir . Büyük olasılıkla fiziksel benzeşimi nedeniyle böyle denmiş olmalıdır Solonchak, solonetz ve . Kelimeleri Rusçadır Solod . Tümüde tuz anlamına Gelen "sol" kökünü içermektedir . "Etz" küçültme takısı Olup, "az tuzlu" anlamındadır "Çak" Tatarca ÇOK demektir. (Solonchak:. tuzlu, solonetz: sodik, Solod: sodyum tuzlarının birikmesinden SONRA Uzun Süre yıkanmaya Uğramış toprak demektir) abd'de Hilgard Tarafından Gerçekleştirilme Gerçekleştirilme Gerçekleştirilme Gerçekleştirilme Yapılan sınıflamaya Göre, Alkali Beyaz, Basta klorürler, sülfatlar ve nitratlar Olmak Üzere nötr tuzları, Siyah Alkali;. suda erir karbonlar Gibi kalevi tuzları (eriyen Organik MADDE dolayısiyle rengi almışlardır Yerine) Tanımlar TUZLULAŞMA kurak ve kurak bölgelerde Yari, toprağın Bitki kök BÖLGESİNDE çözünebilir tuzların birikmesine "tuzlulaşma" DENIR. Deniz suyunun rüzgar Ile Taşınması Gibi Özel oluşumlar Dışında, yağışlı Iklim bölgelerinde tuzlulaşma olmaz. Drenaj yetersizliği, YÜKSEK tabansuyu, düşük hidrolik geçirgenlik tuzlulaşmanın Baslica nedenleridir . Tuzlulaşma, Arazi toprak Profili incelendiğinde üç boyutlu Bir olgudur. Dolayısiyle çorak arazinin Genişliği, tuzların profildeki dağılımı Ile Birlikte Bir anlam TAŞIR BURADA konu Edilen "sulanan arazilerdeki tuzlulaşma ve toprak tuzluluğu" dur. tanımlamalardan, tuzun, Doğada, sulama suyu Ile yer değiştirdiğini, taşındığını ve YÜKSEK Çıkışı beklenen alanlara yayılıp, biriktirildiğini anlamalıyız. SODYUMLULAŞMA (SODİKLEŞME) Toprak kolloidleri, (silt, kil ve Organik MADDE) yüzeylerinde, Sahip oldukları elektrik yükleri aracılığiyle katyonları adsorbe ederler. adsorbe Edilen katyonlar toprak zerreleri Ile Kimyasal yoldan birleşirken, toprak solusyonunda Bir Araya geldi. bulunan diğerdiğer katyonlar Ile yer değiştirebilirler Ayşe sekilde;. sulusyondaki Bir katyonun, kolloide adsorbe Bir katyonun yerinialıp, Onu solusyona iade etmesi Olayına "katyon Değişimi" DENIR , Na +, Ca + + ve Mg + + En kolay değişebilen katyonlardır. Diğer taraftan K + ve NH4 + HEMEN HEMEN Hiç Değişmeyen "fikse" katyonlardır. Bir toprağın katyonları adsorbe ve degistirme gücüne "katyon Değişim kapasitesi (me/100g)" DENIR. Normal Olarak kurak Iklim bölgelerinde Ca + + ve Mg + + Baskın katyonlardır. Yani degistirme kompleksinde en ÇOK adsorbe Halde bulunan katyonlardır. Solusyonda erimiş tuz konsantrasyonu artarsa (Na + konsantrasyonu yükselirse), adsorbe haldeki CaSO4, CaCO3 ve MgCO3 'ın erime limitleri aşılır ve bunlar Coker, dolayısıylede, Na '. un oransal Miktarı Artar . Dolayısiylede sodyumlulaşma baslar Soda Oluşumu: 1.Gapon 'a Göre; Ca + + X +2 NaCl «2Na + X + CaCl2; 2NaX + CaSO4« Na2SO4 + CAX 2.Gedroiz 'e Göre; 2NaX + H2CO3 «H2X + Na2CO3; 2Na + X + CaCO3« Ca + + X + Na2CO3; 2Na + X + Ca (HCO3) 2 «Ca + + X +2 NaHCO3 3.U.Sa) Ca + + X +2 Na + +2 Cl-b) Ca + + X + 2Na + + CO3 «Na + X + CaCO3 (Coker) Tuzların çökelme Değerleri: CaCO3: 8-10 me / l, MgCO3: 20 me / l, CaSO4: 31 - 32 me / l Hidroliz Yoluyla sodikleşme (sodyumlulaşma): 2 NaOH + CO2 ® Na2CO3 + H2O Hilgard ve Sigmond'a Göre; CaCO3 + NaCl ® CaCl2 + Na2CO3, CaCO3 + Na2SO4 ® CaSO4 + Na2CO3 TUZLU Topraklar 1.SODALI (Na2CO3, NaHCO3 , MgCO3): . Yüksek'in zehir etkisine Sahip, pH = 9,5-10, 5, prizmatik ve blok Yapıda, düşük geçirgenliktedirler derecede . derin sürüm, toprağı gevşetme, Gecici Sığ hendek, drenaj, İslahi için asit uygulamasi gerekir jips ettik 'nin; 2.SÜLFATLI (NaSO4:, MgSO4, CaSO4) . Düşük zehir etkili, Orta geçirgenlikte topraklardır Islah maddesine gereksinim Olmadan SADECE yıkama Ile Islah edilirler (iyileştirilebilirler.) 3.KLORLU (NaCl, MgCl2, CaCl2) . Yüksek'in zehir etkili, düşük geçirgenliklidirler İyileştirilebilmeleri için, Islah. maddesi gereklidir 4.NİTRATLI (NaNO3, KNO3): . Klorlu topraklar Gibidir En Yaygın tuzlu toprak Tipleri, sülfat, Sülfatklorür, Klorürsülfat 'dir. Islah TEKNİĞİ VE YÖNTEMLER SODYUMLU Topraklar: 1.Periyodik derin toprak isleme, 2,800-1,000 ton / ha kaba bünyeli toprak (kum) karistirilir. 3,40-70 ton / ha çiftlik gübresi Ilave edilir. 4,0-70 cm toprak derinliğindejips Içerigi zayıf imkb, Kimyasal Islah maddesi (jips) Ilave edilir. 5.Bitki ve bitkisiz koşullarda yıkama YAPILIR. 6.3-3,5 metre derinliğe Kadar Toplayıcı drenler gereklidir . 7.Islah yıkamaları sırasında Gecici-SIG-sıkaçık lara Sistemi uygulamasıgereklidir . 8.Kapalı-Kamu drenaj gereklidir KLORÜR VE SÜLFATLI ÇORAKLAR: 1, 50-70 ton / ha çiftlik gübresi Ilave. edilir . 2.Bitki ve bitkisiz koşullarda yıkama YAPILIR . 3.3-3,5 metre derinliğe Kadar Toplayıcı drenler gereklidir . 4.Islah yıkamaları sırasında Gecici-SIG-sıkaçık lara Sistemi uygulamasıgereklidir . 5.Kapalı-Kamu drenaj gereklidir KARBONATLI ÇORAKLAR: 1. Periyodik derin toprak isleme, 2,500-700 ton / ha kaba bünyeli toprak (kum) karistirilir. 3.Kimyasal Islah maddesi (jips) Ilave edilir. 4.Bitki ve bitkisiz koşullarda yıkama YAPILIR. 5.3-3,5 metre derinliğe Kadar Toplayıcı drenler gereklidir . . 6.Kapalı-Kamu drenaj gereklidir 7.Islah yıkamaları sırasında Gecici-SIG-sık açık lara Sistemi uygulaması gereklidir. Bu belgenin hazırlanmasında;. Ziraat yük Mühendisi Cengiz Tarus Tarafından 1982 yilinda Topraksu araştırmacı personeli için hazırlanan seminer notlarından yararlanılmıştır. |